معیارهای جرح و تعدیل روات در اصول ثانویه رجالی شیعه

اصول ثانویه رجالی، "خلاصه الاقوال" و "رجال ابن داود"، از اهمیت ویژه ای در میان کتب رجالی متأخر شیعیان برخوردار است. آشنایی با شیوه ی تألیف، معیارها، مبانی و اصطلاحات به کار رفته در اصول ثانویه ، بسیاری از شبهات به وجود آمده ی مرتبط با اضطراب نظرات، عدم دقت و یا بی اعتباری منقولات این کتب را پاسخگوست. وجود پاره ای از اشتباهات در اصول ثانویه از ارزش این کتب نمی کاهد. یکی از معیار های جرح و تعدیل روات در اصول ثانویه، روایات ائمه (ع) در مدح و ذم رواتست. علامه صحت سندی و دلالت محتوای روایات مدح و ذم را مورد توجه قرار داده اما ابن داود تنها به نقل این روایات پرداخته و بسیاری از روایات را هر چند در مدح روات صراحت و حتی اشاره نداشته باشند، دالّ بر مدح روات دانسته است. یکی دیگر از معیارهای جرح و تعدیل روات، بهره گیری از آرای رجالیان متقدم است. علامه آرای متعارض متقدمان را در صورت امکان جمع نموده و یا یکی را بر دیگری ترجیح داده و اگر جمع و ترجیح ممکن نباشد، بر روایات روات توقف نموده و آنان را در میان روات غیر معتمد جای داده است اما ابن داود در چنین مواردی روات را در هر دو جزء رجالش ذکر می نماید. دانش و منزلت راوی نیز از جمله معیارهای جرح و تعدیل در اصول ثانویه ی رجالی است به گونه ای که عالم بودن، داشتن مناصبی از سوی امام و حتی مناصب اجتماعی روات در جرح و تعدیل روات در اصول ثانویه موثر است با این تفاوت که در رجال ابن داود از میان علما تنها عالمان حدیثی ممدوح به شمار رفته اند. مذهب از مهمترین معیارهای جرح و تعدیل روات در اصول ثانویه است و انتساب اعتقاد به اصالت عدالت راویان امامی مذهب هم به صاحبان این اصول قابل دفاع نیست. عملکردهایی همانند نقل روایات صحیح و یا شرب خمر که به طور مستقیم یا غیر مستقیم در میزان دقت نقل روات تأثیر دارند، در جرح و تعدیل روات "خلاصه الاقوال" موثرند اما در رجال ابن داود تمامی عملکرد های روات از معیارهای جرح و تعدیل آنان محسوب می شود.